Τερμίτες

Οι τερμίτες είναι μικρόσωμα ισόπτερα έντομα (3-5 χιλ. οι άπτερες μορφές και μέχρι 22 χιλ. οι πτερωτές) που συχνά συγχέονται με τα μυρμήγκια. Στην πραγματικότητα η Ελλάδα και όλη η νότια Ευρώπη φιλοξενεί εδώ και πολλά χρόνια κάποια είδη που προκαλούν μεγάλες ζημιές σε πατώματα, κουφώματα, ξύλινες έπιπλα, εικόνες, βιβλία κ.λπ., αφού ανακαλύπτονται τυχαία (σε κάποιες περιπτώσεις μετά από πολλά χρόνια) όταν η ζημιά έχει προχωρήσει. Στο μεταξύ οι αποκαλυπτόμενες ζημιές αποδίδονται σε μυρμήγκια ή στην υγρασία με διάφορες άστοχες επεμβάσεις τεχνιτών -όπως χρήση βιοκτόνων, αντικατάσταση επιμέρους ξύλων με νέα ξύλα (νέα τροφή για τους τερμίτες) και άλλες ευρεσιτεχνίες - να μεσολαβούν και να καθυστερούν τη λύση του προβλήματος, με ότι μπορεί να συνεπάγεται αυτό για τη συνέχιση της ζημιάς. Οι τερμίτες στην Ελλάδα συναντώνται συχνά και μάλιστα και στο αστικό περιβάλλον, σε ισόγεια πολυκατοικιών σε μονοκατοικίες, ακόμα και σε διαμερίσματα σε όροφο πολυκατοικιών (τερμίτες ξηρού ξύλου κατά κύριο λόγο). Οι τερμίτες στο σπίτι προκαλούν μεγάλες υλικές ζημιές που δε γίνονται σύντομα αντιληπτές, σε αντίθεση με άλλα έντομα που προσβάλουν το ξύλο (σαράκι), αφού είναι έντομα φωτόφοβα και κρυπτιστικά.

Οι τερμίτες ζουν από 2 (τερμίτης – εργάτης) έως και 12 χρόνια (βασίλισσα) και η προσπάθεια του κάθε μέλους είναι η προστασία ολόκληρης της αποικίας από συνθήκες θερμοκρασίας και φυσικούς εχθρούς, η αυτοδιαιώνιση, και ο εφοδιασμός με αποθέματα τροφής για όλο τον πληθυσμό.

Το κύριο θρεπτικό συστατικό των υλικών που καταναλώνουν οι τερμίτες είναι η κυτταρίνη που περιέχεται πέρα από ξύλινα κουφώματα, πατώματα και έπιπλα στο χαρτί (βιβλία), υφάσματα φυτικής προέλευσης, καπλαμά, κόντρα πλακέ, μελαμίνες και μοριοσανίδες (novopan). Τρώγοντας το ξύλο οι τερμίτες σε αντιπαράθεση με τα υπόλοιπα ξυλοφάγα έντομα, δεν απομακρύνουν από τα κανάλια που σχηματίζουν πριονίδι και περιττώματα και έτσι η ζημιά παραμένει κρυφή. Αποσχίζουν λεπτά τμήματα ξύλου με τις γνάθους τους, τα καταπίνουν και τα αποθηκεύουν στο στόμαχο για πέψη, από όπου και τα μοιράζονται με τους υπόλοιπους «συγκατοίκους» διαμέσου της τροφάλλαξης (μεταφορά τροφής ή άλλων υγρών και μεταξύ μελών της αποικίας από στόμα σε στόμα ή από τον πρωκτό στο στόμα). Την προσβολή τερμιτών προδίδει η εμφάνιση από πτερωτούς τερμίτες, το σκούρο χρώμα του ξύλου εξαιτίας των υδαρών περιττωμάτων τους και κάποιες φορές οι ζημιές όταν έχει απομείνει μόνο το βερνίκι!

Έχουν προτίμηση σε σομφό ξύλο παρά εγκάρδιο λόγω ύπαρξης μεγαλύτερης ποσότητας αμύλου και σακχάρων (ενέργεια)... Διαβάστε περισσότερα

Μορφολογικές διαφορές τερμίτη και μυρμηγκιού

Μία χαρακτηριστική μορφολογική διαφορά του πτερωτού εντόμου του τερμίτη (φτερωτό τερμίτη ή σμηνουργό) συγκριτικά με το πετρωτό του μυρμηγκιού (φτερωτό μυρμήγκι) που διακρίνεται εύκολα και με γυμνό μάτι, είναι ότι ο τερμίτης έχει ίσες τις πτέρυγες σε μήκος, ενώ το μυρμήγκι έχει τις μπροστινές πτέρυγες πιο μακριές από τις πίσω. Άλλες μορφολογικές διαφορές στους τερμίτες και τα μυρμήγκια εντοπίζονται στις κεραίες των εντόμων (ο τερμίτης διαθέτει ευθείς ενώ το μυρμήγκι γονατοειδείς), στο σώμα τους (ο τερμίτης δεν εμφανίζει στενώσεις μεταξύ κεφαλής, θώρακα και κοιλιάς σε αντίθεση με το μυρμήγκι), κ.α.

Είδη Καστών

Όπως και τα μυρμήγκια είναι έντομα κοινωνικά και οι κοινωνίες τους (αποικίες) συνεκτικές και συνεργατικές. Διαχωρίζονται σε 3 κάστες ανάλογα με τις υφιστάμενες ανάγκες της αποικίας που καθορίζονται από τη βασίλισσα και είναι:

Εργάτες Τερμιτών

Αφορούν στο 90% του συνολικού πληθυσμού και είναι υπεύθυνοι για τη φύλαξη των αυγών, την κατασκευή και τη συντήρηση των στοών, την αναζήτηση τροφής και τη θρέψη όλων των μελών της αποικίας. Είναι μικρά λευκά ή υποκίτρινα έντομα που περιγράφονται από τους μη ειδικούς σαν λευκά σκουλήκια, ενώ στην Αμερική καλούνται «λευκά μυρμήγκια».

Οπλίτες Τερμιτών

Ο ρόλος τους είναι κυρίως αμυντικός αφού προστατεύουν τη φωλιά των τερμιτών από φυσικούς εχθρούς όπως είναι τα μυρμήγκια. Είναι μικρά υποκίτρινα έντομα με μεγαλύτερη κεφαλή και πιο σκούρου χρώματος κεφαλή από τους εργάτες. Διαθέτουν ένα μαύρο ζεύγος σκληρών γνάθων που θυμίζουν δαγκάνες και ξεχωρίζει ακόμα και με γυμνό μάτι.

Σμηνουργοί Τερμιτών

Διέρχονται από τα κανάλια μεγάλος πληθυσμός του κυρίως την άνοιξη και λιγότερο το φθινόπωρο (το πιο συχνό σημάδι προσβολής από τερμίτες στο σπίτι) με σκοπό την επέκταση της αποικίας. Διέρχονται από τους χωμάτινους αγωγούς ή από σημεία προσβολής (τερμίτες ξηρού ξύλου και τερμίτες υγρού ξύλου) κατά δεκάδες, στη συνέχεια εγκαταλείπουν τις πτέρυγες και έρχονται σε σύζευξη.

Βασιλιάς & Βασίλισσα

Ο Βασιλιάς των τερμιτών γονιμοποιεί τη βασίλισσα αρχικά για την πρώτη αποικία και στη συνέχεια για κάθε επόμενη, μέχρι το τέλος της ζωής του. Η Βασίλισσα δημιουργεί την αποικία γεννώντας χιλιάδες αυγά κάθε χρόνο μέχρι ο αριθμός των ατόμων όλης της κοινωνίας να είναι αρκετός για την εξυπηρέτηση των αναγκών του πληθυσμού τους.

Είδη Τερμιτών

Δίκτυο χωμάτινων αγωγών υπόγειων τερμιτών πίσω από ντουλάπα

Υπόγειοι τερμίτες

Οι υπόγειοι τερμίτες εργάζονται υπόγεια κατασκευάζοντας συνεργατικά μεγάλο δίκτυο από χωμάτινους αγωγούς - κανάλια (tubes) πρωτεύοντα, δευτερεύοντα, κανάλια εξαερισμού για την αποφυγή υψηλών θερμοκρασιών και για άλλες τις ανάγκες της αποικίας. Είναι δυνατό τα κανάλια να διαπεράσουν οικοδομικά υλικά χρησιμοποιώντας τις υπάρχουσες ρωγμές και κοιλότητες ή περάσματα σωληνώσεων και άλλα ανοίγματα. Οι υπόγειοι τερμίτες στο σπίτι προσβάλουν κυρίως πατώματα και κάσες εσωτερικών ή εξωτερικών πορτών.

Tερμίτες υγρού & ξηρού ξύλου

Οι τερμίτες του ξηρού ξύλου και οι τερμίτες του υγρού ξύλου δεν έχουν την ανάγκη της επαφής με το έδαφος, οι πληθυσμοί τους είναι μικρότεροι, δεν κάνουν μεγάλες ζημιές και δεν κατασκευάζουν χωμάτινους αγωγούς όπως οι υπόγειοι τερμίτες. Η εγκατάσταση των τερμιτών στις κατοικίες γίνεται όταν οι σμηνουργοί εισέλθουν τυχαία, από κάποιο άνοιγμα, αεραγωγό ή ρωγμή. Χαρακτηριστικό σημάδι από την εμφάνιση των τερμιτών στο σπίτι (εκτός των σμηνουργών) ... Διαβάστε περισσότερα

Οπές, πτερωτό και περιττώματα τερμιτών ξηρού ξύλου

Σμηνουργία

Η σμηνουργία των τερμιτών συνήθως συμπίπτει με περιόδους βροχοπτώσεων και μάλιστα περισσότερο όταν αυτές ξεκινούν αργά το φθινόπωρο ή αργά το χειμώνα. Κατά κανόνα οι τερμίτες αποφεύγουν το φως ως έντομα φωτόφοβα, αλλά κατά τη σμηνουργία η συμπεριφορά τους αυτή χάνεται ή παροδικά αλλοιώνεται με την ανάγκη για σύζευξη και εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας τους για επέκταση. Μικρές σμηνουργίες είναι δυνατόν να παρατηρηθούν σε όλη διάρκεια του χρόνου, οπότε οι σμηνουργοί κάνουν εμφανή την παρουσία τους κοντά σε καμινάδες, πέργκολες, πατώματα, κάσες εσωτερικών και εξωτερικών ανοιγμάτων, αγωγούς θέρμανσης, ύδρευσης ή αποχέτευσης και άλλα θερμά ή μη σημεία. Οι σμηνουργοί των τερμιτών δεν διέρχονται κατά κανόνα από σημεία της προσβολής τους αφού η δίοδος τους διαμέσου κενών των οικοδομικών υλικών και των χωμάτινων αγωγών τους είναι ελεύθερη.

Η έξοδος των πτερωτών του τερμίτη (φτερωτοί τερμίτες) από τις φωλιές που συγχέεται με «επιδρομή πτερωτών μυρμηγκιών ή φτερωτών μυρμηγκιών» επηρεάζεται από πολλούς περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως είναι η θερμοκρασία, η υγρασία, η ένταση της φωτεινής ακτινοβολίας, η ταχύτητα των ανέμων, η ατμοσφαιρική πίεση κ.α. Εάν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές για αυτούς, οι πτερωτοί τερμίτες παραμένουν στις στοές ή τη φωλιά, επί αρκετές ημέρες πριν την έναρξη της σμηνουργίας. Διέρχονται ξαφνικά από μικρά ανοίγματα, ρωγμές ή σχισμές των υλικών ή του ξύλου μέσα από ειδικούς αγωγούς που έχουν κατασκευάσει οι εργάτες τους. Γύρω από τα ανοίγματα υπάρχουν οι οπλίτες του τερμίτη που αναμένουν τον εχθρό (αρπακτικά έντομα ή μυρμήγκια) για αναχαίτιση και προστασία των αναπαραγωγικών. Στη συνέχεια σφραγίζουν τα ανοίγματα ώστε να μην είναι εμφανές το σημείο της φωλιάς από τον εχθρό. Η πτήση κατά τη σμηνουργία είναι κατά κανόνα βραχεία (το πολύ λίγες ώρες) και ασθενής, ενώ η κατεύθυνση επηρεάζεται από το ρεύμα του αέρα, το φως και άλλους παράγοντες. Παρόλα αυτά μία τέτοια μαζική έξοδος σμηνουργών είναι ένα θεαματικό γεγονός που ξεκινάει από τη μία μέρα στην άλλη ξαφνικά όπως και ολοκληρώνεται μετά από λίγες ημέρες. Αμέσως μετά την προσγείωση τους και μετά τη σύζευξη τα πτερωτά αποβάλλουν τις πτέρυγες τους, αποκόπτοντας τες. Οι κομμένες πτέρυγες που θυμίζουν σχηματικά κόκκους ρυζιού και συγκεντρώνονται κοντά στα σημεία εξόδου και προσγειώσεως του σμήνους, αποτελούν σημαντική ένδειξη της παρουσίας τους και κατά επέκταση μίας χρόνιας προσβολής.

Οι τερμίτες στο σπίτι συνεχίζουν ήσυχοι το κρυφό και ζημιογόνο από οικονομικής πλευράς έργο τους, όσο οι πρώτες ενδείξεις αποδίδονται σε φτερωτά μυρμήγκια, υγρασία ή άλλα έντομα που τρώνε το ξύλο και χρήζουν άλλης καταπολέμησης. Στο μεταξύ η αντικατάσταση του προσβεβλημένου ξύλου με νέο δε λύνει το πρόβλημα, αφού στη συνέχεια προσβάλλεται και αυτό. Η καταπολέμηση των τερμιτών συχνά πραγματοποιείται χρόνια μετά την πρώτη είσοδο των τερμιτών που σχετίζεται απαραίτητα με προσβολή και ζημιές, ορατές ή μη ορατές. Η απεντόμωση για τερμίτες πετυχαίνεται με τη μέθοδο της τροφάλλαξης (Trap-Treat-Release) από πιστοποιημένες εταιρίες απολύμανσης και εξειδικευμένα συνεργεία απεντόμωσης.